Οδηγίες για λαχανικά ψυχρής εποχής (σπανάκι, παντζάρι, σέσκουλο, αντίδι, ραδίκι)

Μεγαλώνοντας τον λαχανόκηπο που ξεκινήσαμε με την αρχή του φθινοπώρου, και αναλύσαμε στο προηγούμενο άρθρο,  πάμε να δούμε με ποιά λαχανικά μπορούμε να τον εμπλουτίσουμε και πώς να τα φροντίσουμε!

• Σπανάκι
• Παντζάρι
• Σέσκουλο με ποικιλίες με πράσινα και κόκκινοπράσινα φύλλα και μίσχους
• Αντίδι με ποικιλίες με κατσαρά φύλλα και ποικιλίες με πλατιά φύλλα
• Ραδίκι με άγριες άσπρες ποικιλίες, άγριες κόκκινες, ήμερο ραδίκι και ιταλικό ραδίκι

Με εξαίρεση το παντζάρι, που καλλιεργείται για τη γογγυλόριζα, τα υπόλοιπα είναι φυτά που καλλιεργούνται για τα φύλλα τους, και είναι διετή, αν και καλλιεργούνται κυρίως ως μονοετή. Είναι φυτά ψυχρής εποχής, ανθεκτικά στις χαμηλές θερμοκρασίες, με ιδανική θερμοκρασία 15-20 βαθμούς Κελσίου.

Για να ξεκινήσουμε μια τέτοια καλλιέργεια, μπορούμε είτε να αγοράσουμε και να σπείρουμε σπόρους, είτε να αγοράσουμε έτοιμα φυτά για μεταφύτευση.

Η σπορά μπορεί να ξεκινήσει από τέλη Αυγούστου (ενώ η μεταφύτευση 1-3 εβδομάδες αργότερα) και να συνεχιστεί μέχρι και Φλεβάρη-Μάρτη, εφόσον στην περιοχή επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες, καθώς σε υψηλές θερμοκρασίες ανθίζουν πρόωρα και, στις συγκεκριμένες καλλιέργειες τα άνθη είναι ανεπιθύμητα. Πριν τη σπορά ή τη μεταφύτευση, ετοιμάζουμε το έδαφος σκαλίζοντας το, και προσθέτοντας κοπριά ή compost/vermicompost για να το εμπλουτίσουμε με θρεπτικά στοιχεία και οργανική ουσία. Όπως είπαμε και σε προηγούμενο άρθρο, αντί να προσθέσουμε κοπριά ή compost σε όλο το χωράφι, μπορούμε να το κάνουμε ατομικά, στο λάκκο φύτευσης των φυτών μας.

Έπειτα, επιλέγουμε δροσερές, ημισκιερές θέσεις (με εξαίρεση το σπανάκι που προτιμά ηλιόλουστες θέσεις κατά τις φθινοπωρινές φυτεύσεις) και σπέρνουμε τα φυτά σε γραμμές, σε αποστάσεις 30-50 εκατοστά μεταξύ των γραμμών και μεταξύ των φυτών αποστάσεις 10-20 εκατοστά για σπανάκι και παντζάρι, 20-25 για το σέσκουλο και 15-30 για αντίδι και ραδίκι.

Όσον αφορά τις καλλιεργητικές περιποιήσεις, αυτές είναι παρόμοιες για τα φυτά αυτά.

• Αραίωση φυτών: Σε περίπτωση που η σπορά έχει γίνει σε μικρές αποστάσεις, καλό είναι, περίπου μία εβδομάδα μετά, αφού φυτρώσουν τα φυτά να τα αραιώσουμε σε μεγαλύτερες αποστάσεις
• Ζιζάνια: Απαραίτητος είναι και ο έλεγχος των ζιζανίων, η αφαίρεση δηλαδή των αγριόχορτων που φυτρώνουν γύρω από τα φυτά μας και τα ανταγωνίζονται σε θρεπτικά και νερό. Πρέπει δηλαδή να αφαιρούμε, είτε με τα χέρια είτε με σκαλίσματα τα χόρτα που φυτρώνουν γύρω από τα φυτά, ειδικά στην αρχή της καλλιέργειας που τα φυτά είναι μικρά. Προσοχή πρέπει να δοθεί στα σκαλίσματα στο σπανάκι, να μην τραυματίσουμε τις ρίζες, γιατί έχει πολύ επιφανειακό ριζικό σύστημα.
• Πότισμα: Τα φυτά μας θέλουν δροσερό περιβάλλον και το χώμα πρέπει να παραμένει υγρό, οπότε πρέπει να ποτίζουμε συχνά για να μην τους λείψει το νερό, ειδικά στην αρχή της καλλιέργειας που οι απαιτήσεις είναι αυξημένες. Πάντα φυσικά, προσαρμόζουμε το πότισμα ανάλογα τις καιρικές συνθήκες, και συγκεκριμένα τις φθινοπωρινές βροχές.
• Λίπανση: Λιπαίνουμε με πλήρες βιολογικό λίπασμα για λαχανικά, ή κάποιο συμβατικό λίπασμα γενικής χρήσης καθώς και με λίπασμα Ασβεστίου-Μαγνησίου κάθε 20 μέρες στο σπανάκι και στο παντζάρι και κάθε μήνα στα σέσκουλο αντίδι και ραδίκι. Επιπλέον, τα φυτά μας έχουν αυξημένες ανάγκες και σε Βόριο, ειδικότερα το παντζάρι, το οποίο εμφανίζει μαύρα στίγματα στη γογγυλόριζα, σε περιπτώσεις τροφοπενίας, έλλειψης δηλαδή βορίου. Είναι επομένως καλό, να παρέχουμε στα φυτά μας και μικρές ποσότητες βορίου, είτε προσθέτοντας vermicompost είτε μέσω ορισμένων συμβατικών λιπασμάτων γενικής χρήσης που περιέχουν και μικρές ποσότητες βορίου.
  Τέλος, πρέπει να αποφεύγονται οι υπερβολικές αζωτούχες (N) λιπάνσεις, ειδικά πριν τη συγκομιδή καθώς αυξάνεται η συγκέντρωση των νιτρικών στα φύλλα των φυλλωδών λαχανικών, τα οποία είναι επιβλαβή για την υγεία. (Αν και, οι ήπιες θερμοκρασίες και η αυξημένη ένταση φωτισμού που επικρατούν στη χώρα μας τους χειμερινούς μήνες, περιορίζουν το πρόβλημα συγκριτικά με βορειότερες χώρες).
• Εχθροί και Ασθένειες: Για τη βιολογική αντιμετώπιση των εντόμων που προσβάλλουν τις καλλιέργειες μας, όπως κάμπιες, αφίδες, λιριόμυζα κλπ, προμηθευόμαστε βάκιλο Θουριγγίας ή φυσική πυρεθρίνη. Για την προληπτική, βιολογική αντιμετώπιση των ασθενειών, όπως περονόσπορος, ανθράκωση, ωίδιο κλπ, προμηθευόμαστε σκευάσματα χαλκού καθώς και θειάφι.
• Τέλος, στο αντίδι και στο ραδίκι, για λεύκανση των εσωτερικών φύλλων και μείωση της πικρής γεύσης, 1-2 εβδομάδες πριν τη συγκομιδή, συνιστάται να δέσουμε, χαλαρά τα εξωτερικά φύλλα πάνω από την κορυφή, για την παρεμπόδιση του φωτός. Επίσης, για την αποφυγή του φωτός, μπορούμε να καλύψουμε τα φυτά μας και με διάφορα υλικά.

Η συγκομιδή, στο σπανάκι γίνεται περίπου 40-60 ημέρες από τη σπορά, στο παντζάρι 60-90 ημέρες, όταν η γογγυλόριζα έχει αποκτήσει το επιθυμητό μέγεθος, ενώ στο σέσκουλο 50-60 ημέρες. Στο σέσκουλο, κατά τη συγκομιδή κόβουμε εγκαίρως τα εξωτερικά φύλλα, ώστε να βγουν και άλλα, καινούργια και έτσι έχουμε πολλές συγκομιδές. Προσοχή, κατά το κόψιμο να μην τραυματίσουμε τη μεριστωματική κορυφη, για να συνεχίσει το φυτό να παράγει φύλλα.
Στο αντίδι και το ραδίκι, η συγκομιδή γίνεται 70-120 ημέρες μετά τη σπορά, ανάλογα την ποικιλία και 50-90 ημέρες από τη μεταφύτευση. Στο ραδίκι, εάν είναι άγρια ποικιλία, κατά τη συγκομιδή αφαιρούμε όλο το φυτό, μαζί με τις ρίζες, ενώ ήμερο και στο ιταλικό ραδίκι κόβουμε μόνο τα φύλλα, αφήνοντας τη ρίζα, με αποτέλεσμα να συνεχίζεται η καλλιέργεια και να έχουμε περισσότερες από μία συγκομιδές.