Χρυσάνθεμο το Φθινοπωρινό

Το χρυσάνθεμο, γνωστό και ως αγιοδημητριάτικο, αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα από τα πιο γνωστά ανθοφόρα φυτά του φθινοπώρου. Στόλιζε και στολίζει παραδοσιακά τους κήπους των σπιτιών μας αλλά και τα παρτέρια των δημόσιων χώρων πρασίνου. Επίσης καλλιεργείται ως γλαστρικό φυτό ή για την παραγωγή κομμένου λουλουδιού. Η ποικιλία των χρωμάτων στα οποία συναντάμε τα άνθη του είναι ενδεχομένως η μεγαλύτερη από κάθε άλλο αντίστοιχου χαρακτήρα καλλωπιστικό φυτό, δίνοντας μια νότα αισιοδοξίας εν μέσω της μουντάδας που φέρνει η πτώση των φύλλων και ο γενικότερος μεταχρωματισμός της φύσης σε τόνους του καφέ κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου.

Πήρε το όνομα του από τους χρυσοκίτρινους τόνους που είχαν τα άνθη των αρχικών ποικιλιών του στα βάθη της Ασίας από όπου και κατάγεται σαν φυτικό είδος. Εντούτοις ευδοκιμεί εξαιρετικά καλά και στις συνθήκες της χώρας μας, ενώ καλλιεργείται ως ετήσιο καλλωπιστικό ή πολυετές ποώδες ανάλογα την ποικιλία και τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής. Έχει πλούσια βλάστηση από εναλλασόμενα, πράσινα έως γκριζοπράσινα, παλαμοειδή εως πτεροσχιδή φύλλα, συχνά χνοώδη.

Το μέγιστο ύψος του φυτού, ανάλογα την ποικιλία, κυμαίνεται από τα εικοσιπέντε εκατοστά και μπορεί να φτάνει ή ακόμα και να ξεπερνάει το ένα μέτρο. Τα ανθικά του στελέχη αναπτύσσονται κατακόρυφα και στην άκρη τους φέρουν τις ταξιανθίες κεφάλια. Έχουν προκύψει πάρα πολλές ποικιλίες που διαφέρουν στο ύψος, στον τύπο, στο μέγεθος και στο χρώμα των ανθέων. Η διάμετρος των ανθικών κεφαλών κυμαίνεται από πέντε έως δέκα εκατοστά και το χρώμα τους μπορεί να είναι λευκό, κόκκινο, ροζ, κίτρινο, μωβ, πορτοκαλί και πράσινο. Το χρυσάνθεμο ανθίζει προς το τέλος του καλοκαιριού έως και μετά τον Οκτώβριο. Η διάρκεια της ανθοφορίας εξαρτάται κυρίως από την ποικιλία, τις κλιματικές συνθήκες και τη θέση φύτευσης.

Γνωστές Ποικιλίες

Υπάρχουν πολυάριθμες ποικιλίες χρυσάνθεμων που διαφοροποιούνται μεταξύ τους στο ύψος του φυτού, στο μέγεθος και το σχήμα της ανθικής κεφαλής, στην περίοδο της ανθοφορίας. Έτσι έχουμε ποικιλίες με άνθη σε σχήμα μαργαρίτας, άνθη σχεδόν σφαιρικά ή ημισφαιρικά, άνθη με λεπτά πέταλα αραχνοειδή.

Η διαφοροποίηση στο ύψος του φυτού καθορίζει και τον τρόπο καλλιέργειας του. Οι χαμηλές ποικιλίες επιλέγονται κυρίως ως γλαστρικά φυτά, οι μέσου ύψους φυτεύονται σε ζαρντινιέρες ή μικρά παρτέρια σε ανθοσυνθέσεις, ενώ οι ψηλές ποικιλίες φυτεύονται σε σταθερές θέσεις στους κήπους. Επιπρόσθετα, οι χαμηλές ποικιλίες χαρακτηρίζονται από άνθη μεγαλύτερου μεγέθους σε σχέση με τις ψηλές ποικιλίες που σχηματίζουν μπουκετάκια από μικρότερα άνθη.

Ανάλογα την εποχή της ανθοφορίας τους, τα χρυσάνθεμα διακρίνονται σε πρώιμες και όψιμες ποικιλίε. Οι πρώιμες ποικιλίες ανθίζουν από τα μέσα του καλοκαιριού, ενώ οι όψιμες ποικιλίες ανθίζουν μέχρι και τα τέλη της άνοιξης. Κατά κανόνα όμως η ανθοφορία των χρυσάνθεμων πραγματοποιείται μέσα στο φθινόπωρο, κυρίως τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο. Σε κάθε περίπτωση η διάρκεια της ανθοφορίας του χρυσάνθεμου εξαρτάται από την ποικιλία και από την περιοχή που το έχουμε φυτέψει.

Συνθήκες Ανάπτυξης

Το χρυσάνθεμο, όπως τα περισσότερα ανθοφόρα καλλωπιστικά άλλωστε, αναπτύσσεται ιδανικά σε ηλιόλουστες θέσεις φύτευσης. Αν και ευδοκιμεί και σε ημισκιερές θέσεις, αν θέλουμε να έχουμε μια πλούσια ανθοφορία που θα την χαζεύουν όλοι, τότε είναι σημαντικό το φυτό μας να δέχεται αρκετές ώρες το άμεσο ηλιακό φως. Βασική είναι επίσης η προστασία των φυτών μας από τους δυνατούς ανέμους. Ιδιαίτερα οι ψηλές ποικιλίες χρυσάνθεμου μπορούν να υποστούν σοβαρές ζημιές στα ανθικά τους στελέχη εαν είναι εκτεθειμένα στον άνεμο και ειδικά στο βοριά.

Αν και το χρυσάνθεμο δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες εδαφικές απαιτήσεις, καθώς αναπτύσσεται ικανοποιητικά σε όλους τους τύπους εδαφών, ένα μέτριας σύστασης εδαφικό υπόστρωμα, γόνιμο, που να παρέχει καλές συνθήκες αποστράγγισης και αερισμού θα μας χαρίσει καλύτερη ανάπτυξη και κατ’ επέκταση πιο πλούσια ανθοφορία.

Καλλιέργεια στη γλάστρα

Είναι ίσως η πιο διαδεδομένη μέθοδος καλλιέργειας των χρυσάνθεμων. Τόσο σε μπαλκόνια, όσο και σε κήπους και αυλές την εποχή του φθινοπώρου συναντάμε γλάστρες με χρυσάνθεμα, τα οποία συχνά αντιμετωπίζονται σαν ετήσια φυτά. Όταν επιλέγουμε το φυτό που θα καλλιεργήσουμε στη γλάστρα μας, καλό είναι να επιλέγεται ένα φυτό που δεν έχει μπει ακόμα σε πλήρη ανθοφορία κι ας μην είναι εκείνο που θα μας “χτυπήσει” στο μάτι εξαρχής. Κι αυτό για να έχουμε την δυνατότητα να το δούμε να ανθίζει και να χαιρόμαστε την ανθοφορία του για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Το χρυσάνθεμο μας θα χρειαστεί να το μεταφυτεύσουμε σε μεγαλύτερη γλάστρα άμεσα. Χρησιμοποιούμε φυτόχωμα γενικής χρήσης ή, εάν βάλουμε στη γλάστρα μας χώμα από τον κήπο, φροντίζουμε να το έχουμε αναμείξει με μείγμα τύρφης και με περλίτη για να εξασφαλίσουμε την καλή αποστράγγιση. Στη συνέχεια τοποθετούμε τη γλάστρα σε θέση όπου θα δέχεται τις πρωινές ευεργετικές ακτίνες του ήλιου και ποτίζουμε απαραίτητα για να έρθουν σε επαφή και να γίνου ένα σώμα η μπάλα χώματος στην οποία ήταν φυτεμένο το χρυσάνθεμο με το χώμα που προσθέσαμε κατά τη μεταφύτευση. Εάν η μπάλα χώματος της μικρότερης γλάστρας ήταν ασφυκτικά γεμάτη από ρίζες, τότε την πιέζουμε ελαφριά γύρω γύρω για να την αφρατεύσουμε και να δώσουμε ερέθισμα στο ριζικό σύστημα του φυτού για περαιτέρω ανάπτυξη. Εάν όμως η μπάλα χώματος δεν είναι πλήρως κατειλημμένη από ρίζες, φροντίζουμε να διατηρηθεί ακέραιη κατά τη μεταφύτευση.

Καλλιεργητικές Φροντίδες

Τα χρυσάνθεμα είναι γενικά φυτά με σημαντικές απαιτήσεις σε νερό, πλήν όμως έχουν ευαίσθητο ριζικό σύστημα. Για αυτόν τον λόγο πρέπει να βρούμε τη χρυσή τομή στο πότισμα τους ώστε να αποφευχθούν τα σαπίσματα και οι μυκητολογικές προσβολές στη ρίζα. Ένας γενικός κανόνας σχετικά με το πότισμα του χρυσάνθεμου είναι να το  ποτίζουμε δύο φορές την εβδομάδα κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του φθινοπώρου. Την περίοδο του καλοκαιριού και κατά την περίοδο μετά την ανάπτυξη των μπουμπουκιών και πριν την πλήρη άνθιση τους, η συχνότητα του ποτίσματος πρέπει να αυξάνει ελαφρώς. Πάντοτε όμως παρακολουθούμε τον ρυθμό με τον οποίο στεγνώνει το χώμα κι αυτός, σε συνδυασμό με την εικόνα του φυτού μας, είναι που θα μας καθορίσουν το πότε θα ποτίσουμε.

Εξίσου σημαντική για την πλούσια ανθοφορία του χρυσάνθεμου είναι η τακτική λίπανση του. Όταν καλλιεργούμε τα χρυσάνθεμα σε σταθερές θέσεις φύτευσης στον κήπο τους προσθέτουμε από την άνοιξη και μία φορά το μήνα πλήρες κοκκώδες λίπασμα βραδείας αποδέσμευσης. Για τα γλαστρικά φυτά είναι προτιμότερο ένα υγρό λίπασμα ανθοφορίας σε πιο τακτικά χρονικά διαστήματα, περίπου κάθε δεκαπέντε μέρες.

Κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας του χρυσάνθεμου, φροντίζουμε να απομακρύνουμε τις υπερώριμες ανθικές κεφαλές και τα στελέχη που ξεραίνονται συχνά. Κι αφού ολοκληρωθεί η περίοδος της ανθοφορίας του μπορούμε να του κάνουμε ένα πιο αυστηρό κλάδεμα, περίπου στο είκοσι εκατοστά, για να ανανεωθεί πλήρως το φύλλωμα του.

Συνήθεις Προσβολές

Το χρυσάνθεμο είναι φυτό ευαίσθητο σε μυκητολογικές προσβολές. Προσβάλλεται τόσο το ριζικό του σύστημα όσο και το φύλλωμα του και μια ευρεία προσβολή μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην ξήρανση του φυτού. Για τον λόγο αυτό φροντίζουμε τις σωστές συνθήκες αποστράγγισης του εδάφους και να στεγνώνει το χώμα ανάμεσα στα ποτίσματα για να προστατέψουμε τις ρίζες, ενώ προσέχουμε να μην βρέχουμε τα φύλλα κατά τη διάρκεια του ποτίσματος ειδικά τις ζεστές ημέρες με υψηλή υγρασία που οι συνθήκες ευνοούν τις προσβολές από μύκητες.

Εκτός από τους μύκητες, ένα συχνό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε όταν καλλιεργούμε χρυσάνθεμο είναι η προσβολή από τη μελίγκρα. Η μελίγκρα απομυζεί τους χυμούς του φυτού από τους νεαρότερους βλαστούς του δημιουργώντας ξηράνσεις και καθιστώντας το ευαίσθητο και σε άλλες πιθανές προσβολές. Όταν η προσβολή από τη μελίγκρα είναι σε μικρή έκταση μπορεί να καταπολεμηθεί με τα γνωστά οικιακά σκευάσματα πράσινου σαπουνιού. Εάν όμως επιμένει καλό είναι να επέμβουμε με ένα εξειδικευμένο σκεύασμα για την αντιμετώπιση της.

Πολλαπλασιασμός

Το χρυσάνθεμο ανήκει σε εκείνα τα φυτά που ο πολλαπλασιαμός τους είναι εύκολος και γίνεται με πολλούς τρόπους από εκείνον που το επιθυμεί. Μπορεί να πολλαπλασιαστεί με σπόρο που θα φυτευθεί στο φυτοδοχείο μας στις αρχές της άνοιξης. Τα φυτά που προέρχονται από σπόρο δεν μπορούμε να γνωρίζουμε από πριν τι χρώμα άνθους θα δώσουν, ενώ θα ανθίσουν την επόμενη χρονιά από εκείνη της φύτευσης.

Ένας πιο γρήγορος τρόπος πολλαπλασιασμού, με μικρά ποσοστά αποτυχίας, είναι ο πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα. Κόβουμε τμήματα βλαστών περίπου δέκα εκατστών από την κορυφαία βλάστηση του φυτού και τα φυτεύουμε σε γλάστα σε ελαφρύ εδαφικό υπόστρωμα (τύρφη) την περίοδο της άνοιξης ή του καλοκαιριού. Τα διατηρούμε σε δροσερές θέσεις μέχρι να ριζώσουν καλά και να είναι έτοιμα να μεταφυτευθούν στην οριστική τους θέση. Με αυτόν τον τρόπο πολλαπλασιασμού παίρνουμε φυτά που θα μας δώσουν ανθοφορία μέσα σε λίγους μήνες και τα άνθη θα είναι ίδιου χρώματος με το μητρικό φυτό.

Τέλος, το χρυσάνθεμο μπορεί να πολλαπλασιαστεί και με διαίρεση ριζωμάτων την άνοιξη, ειδικά όταν καλλιεργείται σε γλάστα. Όταν τα χρυσάνθεμα έχουν αποκτήσει ύψος δεκαπέντε εκατοστών χωρίζουμε την μπάλα του χώματος σε δύο μέρη και τα μεταφυτεύουμε σε νέες γλάστρες. Με τη μεταφύτευση τους αυτή, καλό είναι τα τα κορφολογήσουμε κιόλας. Έτσι δημιουργούμε δύο νέα φυτά που θα μας δώσουν άνθη το επόμενο φθινόπωρο.

Έξτρα Πληροφορία

Στην Κίνα, από όπου κατάγεται το χρυσάνθεμο, υπάρχουν και ποικιλίες εδώδιμες. Από ορισμένες ποικιλίες καταναλώνονται τα άνθη τους, από άλλες τα βλαστάρια τους, ενώ υπάρχει και μια ποικιλία από το άνθος της οποίας παράγεται αφέψημα.